W dniu 11 października 2020 r. w Potoku-Stanach został odsłonięty i poświęcony pierwszy pomnik upamiętniający żołnierzy i konspiratorów Narodowych Sił Zbrojnych oraz Armii Krajowej zamordowanych w Puziowych Dołach w kwietniu 1944 roku za walkę o niepodległość Polski.
Głównym organizatorem uroczystości była Fundacja im. Kazimierza Wielkiego. Współorganizatorzy: Starostwo Powiatowe w Janowie Lubelskim, Gmina Potok Wielki, Parafia Rzymskokatolicka w Potoku Stanach, Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.
Pomnik sfinansowali: Fundacja im. Kazimierza Wielkiego, Fundacja Agencji Rozwoju Przemysłu, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Wydarzenie bierze udział w Programie „Warto być Polakiem”, którego organizatorem jest Samorząd Województwa Lubelskiego.
Uroczystości rozpoczęły się uroczystą mszą św. w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Potoku-Stanach w intencji zamordowanych żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego. Msze św. celebrowali: ks. Tomasz Raczkowski i ks. Dariusz Chowaniec.
Kolejna część uroczystości odbyła się na cmentarzu parafialnym. Uroczystości rozpoczęły się odśpiewaniem Hymnu Państwowego Rzeczypospolitej Polskiej. Następnie odbyły się okolicznościowe przemówienia. Karol Wołek, Fundacji im. Kazimierza Wielkiego i Prezes Zarządu Głównego Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych przedstawił historię upamiętnianych żołnierzy i konspiratorów Polskiego Państwa Podziemnego z miejscowości: Potok-Stany, Dąbrówka, Radwanówka i Kolonia Potok-Stany.
„Zostali zamordowani za to, że służyli Polskiemu Państwu Podziemnemu – mówił Karol Wołek: – Byli to żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, a także osoby, które komuniści podejrzewali o to, że były w konspiracji niepodległościowej. Dlaczego w ogóle ten mord się odbył? Zbliżał się front sowiecki. Agentura sowiecka, czyli oddziały Armii Ludowej na terenie ziem polskich, przygotowywały kolejną okupację. Komuniści przygotowywali grunt pod przyszły aparat administracyjny okupanta sowieckiego. Głównym zadaniem Gwardii Ludowej, a później Armii Ludowej, był wywiad przeciwko Niemcom i Polskiemu Państwu Podziemnemu.”
Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonali: Pani Janina Kędziora – kombatant Narodowych Sił Zbrojnych, Ryszard Majkowski – Radny Sejmiku Województwa Lubelskiego, Grzegorz Krzysztoń – Sekretarz Powiatu Janowskiego oraz Leszek Nosal – Wójt Gminy Potok Wielki. Pomnik poświęcił ks. Tomasz Raczkowski, poprzedni proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej w Potoku-Stanach wspólnie z ks. Dariuszem Chowańcem, obecnym proboszczem Parafii. Słowa wdzięczności i uznania oraz gorące podziękowania dla organizatorów skierował Wicemarszałek Województwa Lubelskiego Pan Zbigniew Wojciechowski.
Po ceremonii odsłonięcia i poświęcenia pomnika Grupa Rekonstrukcyjno-Historyczna im. płk. Tadeusza Zieleniewskiego poprowadziła uroczysty Apel pamięci i salwę honorową. Następnie przybyłe delegacje i rodziny zamordowanych w Puziowych Dołach złożyli okolicznościowe wieńce i zapaliły znicze. Całość uroczystości zakończyła się modlitwą Narodowych Sił Zbrojnych oraz występem Zespołu Pieśni „Stanianki” z Potoku-Stany.
Treść odsłoniętej tablicy pamiątkowej:
„PAMIĘCI ŻOŁNIERZY NARODOWYCH SIŁ ZBROJNYCH ORAZ MIESZKAŃCÓW WSI: POTOK STANY, DĄBRÓWKA, RADWANÓWKA I KOLONII POTOK STANY ZAMORDOWANYCH W KWIETNIU 1944 R. PRZEZ CZŁONKÓW ARMII LUDOWEJ ZA WALKĘ O WOLNĄ I SUWERENNĄ POLSKĘ
PAWEŁ BALAWANDER MIECZYSŁAW KOBYLARZ
KAZIMIERZ BARAN PIOTR KOBYLARZ
LUCJAN DUMA STANISŁAW KRZESZOWSKI
WACŁAW DYJEWSKI WŁADYSŁAW KRZYŻAK
TADEUSZ GĘBORSKI ks. ALEKSANDER MARKIEWICZ
JÓZEF GRZYB ADAM ZIOŁO
FRANCISZEK KANIA ADOLF ZIOŁO
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!”
W uroczystościach udział wzięli przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, przedstawiciele duchowieństwa, organizacji społecznych i kombatanckich oraz mieszkańcy Kolonii Potok-Stany, Potoka-Stany, Potoka Wielkiego, Dąbrówki, Radwanówki i okolicznych miejscowości. Wśród gości byli: Janina Kędziora – kombatant Narodowych Sił Zbrojnych, Jerzy Bielecki – Poseł na Sejm RP, Bolesław Gzik – Wicewojewoda Lubelski, Ryszard Majkowski – Radny Sejmiku Województwa Lubelskiego, reprezentujący Zarządu i Sejmiku Województwa Lubelskiego, mjr Jakub Tatarczak- Zastępca Dyrektor Delegatury ABW w Lublinie, reprezentujący Szefa ABW płk. Krzysztofa Wacławka, Grzegorz Krzysztoń – Sekretarz Powiatu Janowskiego, reprezentujący Starostę Powiatu Janowskiego Artura Pizonia, Krzysztof Kołtys – Burmistrz Janowa Lubelskiego, Zbisław Niedbała – Radny Powiatu Lubelskiego, reprezentujący Prezydenta Miasta Lublin Krzysztofa Żuka, Leszek Nosal – Wójt Gminy Potok Wielki, Grzegorz Rachwał – Wiceprzewodniczący Rady Gminy Potok Wielki, ks. Dariusz Chowaniec – Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej w Potoku-Stanach, ks. Tomasz Raczkowski – poprzedni Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej w Potoku-Stanach i główny celebrans uroczystości, Wojciech Rowiński, Prezes Okręgu Lublin Związku Żołnierzy NSZ, Andrzej Mazurek – przedstawiciel 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, Grupa Rekonstrukcyjno-Historyczna im. płk. Tadeusza Zieleniewskiego, 7 Środowiskowa Drużyna Starszoharcerska „Zielone Szeregi” z Janowa Lubelskiego.
______________________
fot. Gminny Ośrodek Kultury w Potoku Wielkim; Polskie Radio Lublin
